Het geheugen van Rusland

Vladimir Putin omschreef de val van de Sovjet-Unie als de grootste ramp van de 20e eeuw, loofde Ruslands traditionalisme en beriep zich op historische rechten om de Krim te annexeren. Het ‘oude’ Rusland lijkt daarmee helemaal terug van weggeweest. En inderdaad: geschiedenis speelt een cruciale rol in het gedrag én de perceptie van Rusland. Ze is echter geen objectief gegeven, maar een constructie van ‘belangrijke feiten’ die door interpretaties met elkaar worden verbonden. Deze constructie, de canon van de Russische geschiedenis, wordt bovendien voortdurend aangepast om ideologische redenen. Hierdoor worden hele stukken uit het collectieve geheugen gewist en/of nieuwe denkkaders opgelegd. Het geheugen van Rusland beschrijft hoe en wanneer die canon tot stand kwam, hoe hij evolueerde en het hedendaagse Rusland zijn uitzicht gaf. Hij bevestigt een aantal ‘waarheden’ over Rusland, bijv. dat het autocratisch moet zijn, dat veranderingen er alleen van bovenaf kunnen komen; dat het permanent bedreigd en bedrogen wordt door het Westen. Die canon blijkt ook uiterst selectief: in de obsessie om Rusland als ‘anders’ te zien, worden tal van gelijkenissen met (West-)Europa genegeerd en verschillen buiten proportie opgeblazen.

Het geheugen van Rusland analyseert de manier waarop de traditionele geschiedenis van Rusland tot stand gekomen is. Het is bedoeld voor lezers die vertrouwd zijn met de grote lijnen van de Russische geschiedenis en/of zich er op een kritische manier willen in verdiepen.

Dr. WIM COUDENYS doceert Russische geschiedenis en cultuur aan de KU Leuven. Hij publiceerde uitgebreid over Belgisch-Russische relaties en de geschiedenis van de Russische emigratie (Onedelachtbaren! Het weerspannige leven van Ivan Nazjivin, Rus, schrijver en emigrant, 1999; Leven voor de tsaar. Russische ballingen, samenzweerders en collaborateurs in België, 2004; Russische uitgave 2015). In 2011 schreef hij samen met Emmanuel Waegemans Reis van Sint-Petersburg naar Moskou, een fotoboek over de sporen van het verleden tussen de twee Russische hoofdsteden. Zijn huidig onderzoek focust op het ontstaan van de Russische geschiedschrijving in de 18e eeuw en de rol van vertalingen hierin.

"Coudenys kiest geen kant. [...] Een open dialoog, daar pleit Coudenys voor. En dat kunnen we alleen maar toejuichen." - Julie Reniers in MO*Magazine, 2015

"Coudenys levert in feite twee boeken in één. Hij geeft een overzicht van de Russische geschiedenis van de vroege Middeleeuwen tot nu en koppelt dat aan een kritische analyse van de historiografie daarover. [...] Het geheugen van Rusland is alleszins een inhoudelijk rijk en nuttig werk. Verscheidene kaarten, chronologische tabellen, en een imposante bibliografie, voetnotenapparaat en register geven het geheel nog wat extra waarde." - Stijn Geudens in Streven, 2015

"De inzichten die uit dit boek naar voor komen, kunnen zeker ook op andere situaties worden toegepast, en doen met een andere bril naar geschiedenis kijken!" - Hermes, 2015

"Coudenys schrijft vlot leesbaar en meeslepend. Hij bestempelt Rusland steevast als 'speciaal': de Russische  ziel, de uitgestrektheid van het land, de vele volkeren, de specifieke folklore en volksaard, maar ook de slavernij, de dronkenschap en hoge graad van geweld komen als voorbeelden en stereotypen op de proppen. De auteur ontkracht of bevestigt die denkbeelden niet, maar geeft zo goed mogelijk weer wat bestaande bronnen vertellen en hoe anderen die interpreteerden. Zo vergaat het ook ons met conflicthantering: we gaan op zoek naar informatie, analyseren die en zoeken dan naar oplossingen. Nuance is altijd de boodschap." - Annemarie Gielen in Koerier, 2015

"Het geheugen van Rusland is niet bepaald lichte literatuur, maar je krijgt er wel wat voor terug. Een dieper inzicht in hoe geschiedschrijving vaak misbruikt wordt door de huidige machthebbers (en dat geldt zeker niet alleen voor Rusland) en een heel aantal interessante feiten over Rusland. Voor wie zich verder in de materie wil verdiepen, bevat het boek ook een zeer uitgebreide literatuurlijst en een mooie index om snel de gewenste passage te kunnen opzoeken." - Carolien Coenen in Leven in Leuven, 2015

"Coudenis' Het geheugen van Rusland is aanbevolen voor ieder die na de lectuur van welke geschiedenis van Rusland ook eens andere klokken wil horen luiden en voor ieder die belangstelling heeft voor de boeiende debatten die onder historici over aspecten van die Russische geschiedenis werden en worden gevoerd." - Raymond Detrez in Mededelingenblad BVNG, 2015